Spis treści modułu
Wprowadzenie
1. Regiony turystyczne w Polsce
2. Walory przyrodnicze wybranych regionów
Polski
3. Walory kulturowe wybranych regionów
Polski
4. Produkty regionalne i tradycyjne
5. „Zdrowe” destynacje – agroturystyka,
uzdrowiska, SPA & Wellness
6. Imprezy okolicznościowe, festiwale
Bibliografia
Wprowadzenie
O stopniu atrakcyjności turystycznej Polski
z punktu widzenia turystyki wiejskiej decydują: walory turystyczne przyrodnicze
i kulturowe, zagospodarowanie turystyczne oraz dostępność komunikacyjna.
Istotne znaczenie ma również życzliwa postawa gospodarzy i
mieszkańców wsi (Sikora 2012).
Polska charakteryzuje się korzystnymi warunkami dla rozwoju
turystyki wiejskiej wynikającymi z zachowania tradycyjnego krajobrazu
rolniczego, tradycyjnych form osadnictwa i architektury wiejskiej, gościnności
i życzliwości mieszkańców wsi, tradycyjnych więzi rodzinnych i sąsiedzkich,
obrzędów, praktyk i zwyczajów ludowych i religijnych, tradycyjnej kuchni.
Najatrakcyjniejsze obszary dla rozwoju turystyki wiejskiej w
Polsce to: Pojezierze Kaszubskie, Bory Tucholskie, Pojezierze Mazurskie, Nizina
Północnopodlaska, Sudety i Przedgórze Sudeckie, Beskidy.
1.
Regiony
turystyczne w Polsce
W regionalizacji turystycznej Polski autorstwa Lijewskiego,
Mikułowskiego i Wyrzykowskiego (2008) wyróżniono 7 dużych regionów
turystycznych i 44 mniejsze rejony turystyczne:
·
Wybrzeże: Pobrzeże Szczecińskie, Pobrzeże
Koszalińskie, Pobrzeże Gdańskie,
·
Pojezierze
Pomorskie: Pojezierze Drawskie, Pojezierze Kaszubskie, Bory Tucholskie,
·
Pojezierze
Mazurskie: Pojezierze Brodnickie, Pojezierze Iławskie, Pojezierze Olsztyńskie,
Pojezierze Mrągowskie, Kraina Wielkich Jezior, Pojezierze Ełckie, Pojezierze
Suwalskie,
·
Pojezierze
Wielkopolskie: Pojezierze Lubuskie, Pojezierze Międzychodzko-Sierakowskie, Pojezierze
Leszczyńskie, Poznań i okolice, Pojezierze Gnieźnieńskie, Pojezierze
Włocławsko-Gostynińskie,
·
Wyżyna
Małopolska: Jura Krakowsko-Częstochowska, Góry Świętokrzyskie, Zagłębie
Staropolskie,
·
Sudety: Góry
Izerskie, Kotlina Jeleniogórska i Karkonosze, Góry Kamienne i Wałbrzyskie, Góry
Sowie, Ziemia Kłodzka, Góry Opawskie,
·
Karpaty: Beskid
Śląski, Beskid Żywiecki, Mały i Makowski, Podhale, Orawa, Spisz i Pieniny,
Tatry, Gorce i Beskid Wyspowy, Beskid Sądecki, Beskid Niski, Bieszczady,
Pogórze Karpackie,
·
pozostałe
rejony turystyczne: Warszawa i okolice, Łódź i okolice, otoczenie
aglomeracji górnośląskiej, Wrocław i okolice, Lublin i okolice, Pojezierze
Łęczyńsko-Włodawskie, Roztocze.
Innym znanym podziałem Polski na regiony turystyczne jest
regionalizacja Z. Kruczka (2011). Autor wyróżnił następujące regiony:
·
Pomorze: region
zachodniopomorski, region pomorski, region kujawsko-pomorski,
·
Wielkopolska: region wielkopolski, region lubuski,
·
Śląsk: region
dolnośląski, region opolski, region śląski,
·
Warmia i Mazury: region
warmińsko-mazurski,
·
Mazowsze i Podlasie: region
podlaski, region mazowiecki, region łódzki,
·
Małopolska: region
świętokrzyski, region lubelski, region małopolski, region podkarpacki.
2. Walory przyrodnicze wybranych regionów
Polski
Walory przyrodnicze mają decydujące znaczenie dla rozwoju
turystyki na obszarach wiejskich. Na atrakcyjność turystyczną terenów wiejskich
wpływ ma urozmaicona rzeźba terenu, występowanie lasów, jezior, rzek, łąk,
pastwisk, zadrzewień śródpolnych, osobliwości flory i fauny. Atrakcyjność
zwiększa położenie na terenie lub w sąsiedztwie rezerwatów biosfery, parków
narodowych, parków krajobrazowych, rezerwatów przyrody.
Ukształtowanie powierzchni Polski wynika z przeszłości
geologicznej kraju i oddziaływania wewnętrznych i zewnętrznych procesów
rzeźbotwórczych. W Polsce zdecydowanie (91,1%) przeważają niziny
nieprzekraczające 300 m n.p.m. Obszary powyżej 1000 m n.p.m. zajmują tylko 0,2%
powierzchni kraju. Charakterystyczną cechą Polski jest pasowy układ rzeźby
składający się z pobrzeży, pojezierzy, nizin, wyżyn, obniżeń podgórskich i gór.
Pas pobrzeży charakteryzuje się występowaniem zróżnicowanych
typów wybrzeża: szerokich piaszczystych plaż z wydmami, mierzejami i jeziorami
przybrzeżnymi lub stromych wybrzeży klifowych. Pas pojezierzy charakteryzuje
się rzeźbą młodoglacjalną związaną z zasięgiem zlodowacenia bałtyckiego. W
krajobrazie pojezierzy dominują dobrze zachowane formy polodowcowe: moreny
czołowe, denne, drumliny, ozy, kemy, sandry, pradoliny. W pasie nizin rzeźba
polodowcowa ukształtowana w wyniku zlodowacenia południowopolskiego i środkowopolskiego
uległa znacznemu zniszczeniu. Dominuje rzeźba staroglacjalna, równinna, mało
urozmaicona. Krajobraz wyżyn jest pagórkowaty lub falisty z charakterystycznymi
formami rzeźby krasowej, wąwozami lessowymi, gołoborzami. Obniżenia podgórskie
tworzą zapadliska tektoniczne powstałe w orogenezie alpejskiej. Pas gór tworzą
Sudety i Karpaty. Sudety zostały sfałdowane w orogenezie kaledońskiej i
hercyńskiej, Karpaty w orogenezie alpejskiej.
Rozmieszczenie jezior w Polsce związane jest z zasięgiem
ostatniego zlodowacenia. Występują głównie w północnej części Polski, zajmują
1% powierzchni kraju.
Zróżnicowanie klimatyczne i glebowe powoduje zróżnicowanie
formacji roślinnych. W Polsce Północno-Wschodniej o cechach klimatu
kontynentalnego rosną lasy iglaste. W regionie pojezierzy, nizin i wyżyn rosną
lasy mieszane z przewagą drzew iglastych. W Sudetach i Karpatach występuje
piętrowość roślinna. Lasy w Polsce zajmują ok. 30% powierzchni, 78% powierzchni
lasów zajmują lasy iglaste. Naturalnymi zespołami roślinnymi w Polsce są
również łąki zajmujące ok. 8% powierzchni kraju, roślinność torfowiskowa,
wydmowa, wodna oraz stepowa.
Wybrane walory przyrodnicze w poszczególnych regionach
turystycznych Polski przedstawiono w poniższej tabeli.
Tabela 4.1.
Wybrane walory przyrodnicze Polski
Region turystyczny
|
Wybrane walory przyrodnicze
|
Region zachodniopomorski
|
Woliński Park
Narodowy, Drawieński Park Narodowy, Parki Krajobrazowe: Cedyński, Puszcza
Bukowa, Drawski, Iński, Barlinecko-Gorzowski, Dolina Dolnej Odry, Ujście
Warty
Strona internetowa:
|
Region pomorski
|
Rezerwat Biosfery
UNESCO Bory Tucholskie, Słowiński Rezerwat Biosfery UNESCO, Park Narodowy
Bory Tucholskie, Słowiński Park Narodowy, Parki Krajobrazowe: Nadmorski,
Trójmiejski, Kaszubski, Wdzydzki, Zaborski, Tucholski, Mierzeja Wiślana,
Dolina Słupi, Pojezierza Iławskiego
Strona internetowa:
|
Region kujawsko-pomorski
|
Rezerwat Biosfery
UNESCO Bory Tucholskie, Parki Krajobrazowe: Brodnicki, Chełmiński,
Gostynińsko-Włocławski, Górznieńsko-Lidzbarski, Krajeński, Nadwiślański,
Nadgoplański, Tucholski, Wdecki
Strona internetowa:
|
Region wielkopolski
|
Wielkopolski Park
Narodowy, Parki Krajobrazowe: Lednicki, Nadgoplański, Nadwarciański, Doliny
Baryczy, im. Dezyderego Chłapowskiego, Promno, Puszcza Zielonka, Powidzki,
Przemęcki, Pszczewski, Rogaliński, Sierakowski, Żerkowsko–Czeszewski
Strona internetowa:
|
Park Narodowy Ujście
Warty, Parki Krajobrazowe: Łagowski, Gryżyński, Pszczewski,
Barlinecko-Gorzowski, Krzesiński, Łuk Mużakowa, Ujście Warty, Przemęcki
Strona internetowa:
|
|
Region dolnośląski
|
Rezerwat Biosfery
UNESCO Karkonosze, Karkonoski Park Narodowy, Park Narodowy Gór Stołowych,
Parki Krajobrazowe: Doliny Bobru, Rudawski, Przemkowski, Chełmy, Dolina
Jezierzycy, Dolina Bystrzycy, Książański, Dolina Baryczy, Ślężański, Gór
Sowich, Sudetów Wałbrzyskich, Śnieżnicki, Rezerwat Stawy Milickie
Strona internetowa:
|
Region opolski
|
Parki Krajobrazowe:
Stobrawski, Góry Opawskie, Góra św. Anny, Załęczański
Strona internetowa:
|
Region śląski
|
Parki Krajobrazowe:
Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich, Beskidu Śląskiego, Lasy Nad
Górną Liswartą, Orlich Gniazd, Beskidu Małego, Żywiecki, Stawki, Załęczański
Strona internetowa:
|
Region warmińsko-mazurski
|
Rezerwat Biosfery
UNESCO Jezioro Łuknajno, Parki Krajobrazowe: Puszczy Rominckiej, Mazurski,
Welski, Górznieńsko-Lidzbarski, Wzgórz Dylewskich, Pojezierza Iławskiego,
Wysoczyzny Elbląskiej, Brodnicki
Strona internetowa:
|
Region podlaski
|
Rezerwat Biosfery
UNESCO Białowieża, Wigierski Park Narodowy, Biebrzański Park Narodowy,
Narwiański Park Narodowy, Białowieski Park Narodowy – wpisany na Listę
Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO, Parki
Krajobrazowe: Suwalski, Doliny Narwi, Puszczy Knyszyńskiej
Strona internetowa:
|
Region mazowiecki
|
Rezerwat Biosfery
UNESCO Puszcza Kampinoska, Kampinoski Park Narodowy, Parki Krajobrazowe:
Nadbużański, Brudzeński, Gostynińsko-Włocławski, Chojnowski, Mazowiecki,
Podlaski Przełom Bugu, Kozienicki, Górznieńsko-Lidzbarski
Strona internetowa:
|
Region łódzki
|
Parki Krajobrazowe:
Wzniesienia Łódzkie, Międzyrzecza Warty i Widawki, Załęczański, Sulejowski,
Spalski, Bolimowski, Przedborski
Strona internetowa:
|
Region świętokrzyski
|
Świętokrzyski Park
Narodowy, Parki Krajobrazowe: Suchedniowsko-Oblęgorski, Przedborski,
Chęcińsko-Kielecki, Nadnidziański, Szaniecki, Cisowsko-Orłowiński,
Jeleniowski, Sieradowicki, Kozubowski, Jaskinia Raj, Dąb Bartek
Strona internetowa:
|
Region lubelski
|
Rezerwat Biosfery
UNESCO Polesie Zachodnie, Poleski Park Narodowy, Roztoczański Park Narodowy,
Parki Krajobrazowe: Sobiborski, Pojezierza Łęczyńskiego, Kozłowiecki,
Kazimierski, Nadwieprzański, Chełmski, Strzelecki, Skierbieszowski,
Krzczonowski, Wrzelowiecki, Szczebrzeszyński, Lasy Janowskie, Krasnobrodzki,
Puszczy Solskiej, Południoworoztoczański, Poleski
Strona internetowa:
|
Region małopolski
|
Tatrzański Rezerwat
Biosfery UNESCO, Rezerwat Biosfery UNESCO Babia Góra, Ojcowski Park Narodowy,
Gorczański Park Narodowy, Pieniński Park Narodowy, Tatrzański Park Narodowy,
Babiogórski Park Narodowy, Parki Krajobrazowe: Bielańsko-Tyniecki,
Ciężkowicko-Rożnowski, Dłubniański, Dolinki Krakowskie, Pasma Brzanki,
Popradzki, Rudniański, Tenczyński, Wiśnicko-Lipnicki, Orlich Gniazd, Beskidu
Małego
Strona internetowa:
|
Region podkarpacki
|
Rezerwat Biosfery
UNESCO Karpaty Wschodnie, Bieszczadzki Park Narodowy, Magurski Park Narodowy,
Parki Krajobrazowe: Ciśniańsko-Wetliński, Czarnorzecko-Strzyżowski, Jaśliski,
Doliny Sanu, Gór Słonnych, Lasy Janowskie, Pogórza Przemyskiego, Pasma
Brzanki, Południoworoztoczański, Puszczy Solskiej
Strona internetowa:
|
Źródło: opracowanie własne autora
3. Walory kulturowe wybranych regionów
Polski
Dla rozwoju turystyki na obszarach wiejskich szczególne
znaczenie mają walory kulturowe związane z tradycyjnym osadnictwem wiejskim,
zabytkami architektury i budownictwa wiejskiego, ośrodkami tradycyjnej kultury
i sztuki ludowej, miejscami pielgrzymkowymi, muzeami etnograficznymi i
skansenami.
Walory kulturowe obszarów wiejskich wynikają z przeszłości
historycznej Polski, historii rozwoju gospodarki rolnej oraz zróżnicowania
etnograficznego mieszkańców wsi. Wyróżnia się pięć regionów etnograficznych:
Wielkopolska, Śląsk, Małopolska, Mazowsze i Pomorze oraz kilkanaście grup
etnograficznych (Odoj, Peć 2000),
np. Małopolanie (Krakowiacy, Pichacze, Sandomierzanie, Nadwiślanie, Lasowiacy,
Lachy, Górale żywieccy, babiogórscy, sądeccy, pienińscy, Kliszczacy, Zagórzanie,
Orawiacy, Podhalanie, Spiszacy), Ślązacy (Górale śląscy, Wałasi, Lasi śląscy,
Górzanie, Opolanie, Raciborzanie), Sieradzanie,
Łęczycanie, Wielkopolanie (Poznaniacy, Kaliszacy, Kujawiacy, Bambrzy,
Biskupianie, Taśtacy, Mazurzy Waleńscy, Chazacy), Pomorzanie (Krajniacy,
Borowiacy Tucholscy, Kociewiacy, Kaszubi, Słowińcy, Kosznajdry, Lubawiacy),
Mazowszanie (Kurpie, Książacy Łowiccy, Mazurzy podlascy, Mazurzy właściwi,
Mazurzy północni, Bojarzy Międzyrzeccy), Mazurzy Pruscy, Warmiacy, Łemkowie,
Bojkowie.
Różnice w zakresie kultury, gwary i odpowiadające im
poczucie przynależności do poszczególnych grup regionalnych po II wojnie
światowej znacznie osłabły. Przesunięcie granic państwa i masowe procesy
migracyjne doprowadziły do przemieszczania ludności różnych regionów i do coraz
szybszego zaniku dawnych odrębności kulturowych. Proces integracyjny
szczególnie silnie zaznaczył się na ziemiach zachodnich i północnych,
zasiedlonych w znacznej mierze przez ludność pochodzącą z różnych dzielnic Polski
i z terenów na wschód od Bugu:
Do typowych form osadnictwa wiejskiego należą: okolnice,
owalnice, ulicówki, łańcuchówki i wielodrożnice.
Wybrane walory kulturowe w poszczególnych regionach
turystycznych Polski przedstawiono w tabeli 4.2.
Tabela 4.2. Wybrane walory kulturowe Polski
Region turystyczny
|
Wybrane walory kulturowe
|
Region zachodniopomorski
|
Skansen Chleba w
Ustroniu Morskim, Skansen Ludowego Budownictwa Pomorza Środkowego w
Koszalinie, latarnie morskie, kaplica templariuszy w Chwarszczanach, kościół
w Chojnie, katedra w Kamieniu Pomorskim, ruiny kościoła w Trzęsaczu,
Kołobrzeg
|
Region pomorski
|
Lista Światowego
Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO: Zamek krzyżacki w Malborku;
Stare Miasto w Gdańsku, Muzeum Bursztynu w Gdańsku, Kompleks pocysterski w
Pelplinie, dawne tereny Stoczni Gdańskiej, Zamek w Gniewie, Muzeum Wsi Słowińskiej
w Klukach, folklor kaszubski i borowiacki, Zagroda Kaszubska w Nadolu, Muzeum
Budownictwa Regionalnego w Silnie, Skansen Kaszubski w Sominach, Muzeum –
Kaszubski Park Etnograficzny we Wdzydzach Kiszewskich (najstarszy skansen w
Polsce)
|
Region kujawsko-pomorski
|
Lista Światowego
Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO: Średniowieczny zespół
miejski Torunia; Chełmno – miasto zakochanych, Festyn Archeologiczny w
Biskupinie, Żywe Muzeum Piernika w Toruniu, Wyspa Młyńska w Bydgoszczy, Park
Etnograficzny w Kłóbce, Muzeum Etnograficzne w Toruniu
|
Region wielkopolski
|
Stare Miasto w
Poznaniu, Katedra w Gnieźnie, Zamek w Kórniku, Barok w Rydzynie, Kłodawska
Podziemna Trasa Turystyczna, Parowozownia Wolsztyn, Szlak Piastowski,
Wielkopolski Park Etnograficzny na Lednicy, Muzeum Rolnictwa i Przemysłu
Rolno-Spożywczego w Szreniawie, Skansen Pszczelarski w Szreniawie, Skansen
Budownictwa Ludowego w Wolsztynie
|
Region lubuski
|
Lista Światowego
Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO: Park Mużakowski; Lubuski
Szlak Wina i Miodu, Muzeum Martyrologii Alianckich Jeńców Wojennych w
Żaganiu, Międzyrzecki Rejon Umocniony, Łagów, Muzeum Etnograficzne – Skansen
w Ochli
|
Region dolnośląski
|
Lista Światowego
Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO: Hala Stulecia we Wrocławiu,
Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy; Ostrów Tumski we Wrocławiu, Dolina
Pałaców i ogrodów w Kotlinie Jeleniogórskiej, Muzeum Papiernictwa w
Dusznikach-Zdroju, Opera Wrocławska, Podziemna Trasa Turystyczna Kopalnia
Złota w Złotym Stoku, Podziemne Miasto Osówka, Twierdza Srebrna Góra i
Kłodzko, Zamek Kliczków, Zamek Książ, Zespół Pocysterski w Krzeszowie,
Panorama Racławicka, Świątynia Wang w Karpaczu, Skansen w Pstrążnej, Skansen
Sprzętów Gospodarstwa domowego i Rolniczych w Wambierzycach
|
Region opolski
|
JuraPark Krasiejów,
Szlak Cysterski Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu, Zamek Piastów Śląskich w Brzegu
|
Region śląski
|
Szlak Orlich Gniazd,
zespół pałacowo-parkowy w Pszczynie, Kopalnia Zabytkowa Ignacy w Rybniku,
Zabrze – miasto turystyki przemysłowej, Zamek Ogrodzieniec, Tyskie Browary
Książęce, folklor górali beskidzkich, Górnośląski Park Etnograficzny w
Chorzowie, Izby Regionalne w Istebnej, Milówce, Pszczynie, Muzeum Chleba w
Radzionkowie
|
Region
warmińsko-mazurski
|
Pole Bitwy pod
Grunwaldem, Wilczy Szaniec, Frombork, Muzeum Budownictwa Ludowego w
Olsztynku, Muzeum w Owczarni, zamki w Lidzbarku Warmińskim, Nidzicy,
Olsztynie, Rynie, Twierdza Boyen w Giżycku, wiadukty w Stańczykach, piramida
w Rapie
|
Region podlaski
|
Kanał Augustowski,
Pałac Branickich w Choroszczy, synagoga w Tykocinie, Jantarowy Kasztel,
Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu, Białostockie Muzeum Wsi, Skansen Kurpiowski w
Nowogrodzie, Zagroda litewska w Puńsku, Izba regionalna w Zelwie, skansen w
Białowieży, meczety i mizary w Bohonikach i Kruszynianach, Święta Góra
Grabarka
|
Region mazowiecki
|
Lista Światowego
Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO: Stare Miasto w Warszawie;
Żelazowa Wola, Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu, Muzeum Etnograficzne w Płocku,
Zagroda Kurpiowska w Kadzidłowie
|
Region łódzki
|
Ulica Piotrkowska w
Łodzi, Uniejów – uzdrowisko termalne, Park Etnograficzny w Maurzycach, Muzeum
Ziemi Łowickiej, Sieradzki Park Etnograficzny, Muzeum Ludowe w Sromowie,
Skansen w Tomaszowie Mazowieckim
|
Region świętokrzyski
|
Bałtowski Park
Jurajski, Zamek Krzyżtopór w Ujeździe, pałac w Kurozwękach, Zamek w
Chęcinach, Klasztor na Świętym Krzyżu, Europejskie Centrum Bajki w Pacanowie,
Muzeum Wsi Kieleckiej w Tokarni, Muzeum Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku Dworek
Mikołaja Reja w Nagłowicach
|
Region lubelski
|
Lista Światowego
Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO: Stare Miasto w Zamościu;
Kazimierz Dolny, Muzeum Zamoyskich w Kozłówce, Chełmskie Podziemia Kredowe,
Szlak Żelaza i Kowalskich Tradycji, Galeria Sztuki Socrealizmu w Kozłówce,
Nałęczów, Muzeum Wsi Lubelskiej w Lublinie, Zagroda Guciów
|
Region małopolski
|
Lista Światowego
Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO: Stare Miasto w Krakowie,
Auschwitz-Birkenau niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady,
Kalwaria Zebrzydowska, drewniane kościoły w Binarowej, Dębnie, Lipnicy
Murowanej, Sękowej, Kopalnia Soli w Wieliczce; Kompleks termalno-narciarski
Bania, Kopalnia Soli w Bochni, Szlak Architektury Drewnianej, folklor
góralski, Skansen Budownictwa Ludowego w Dobczycach, Osada Turystyczna
Kluszkowce, Sądecki Park Etnograficzny w Nowym Sączu, Ośrodek Budownictwa Ludowego
w Szymbarku, Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej, Skansen
Babiogórski w Zawoi
|
Region podkarpacki
|
Lista Światowego
Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO: kościół w Haczowie i
Bliznem; Szlak Architektury Drewnianej, cerkwie łemkowskie i bojkowskie,
pałac w Łańcucie, zamek w Krasiczynie, Bieszczadzka Kolejka Leśna, Szlak
Naftowy, Skansen w Kolbuszowej, Skansen Łemków, Bojków i Podgórzan w Sanoku,
Zagroda Łemkowska w Zyndranowej
|
Źródło: opracowanie własne autora
4. Produkty regionalne i tradycyjne
Produkt regionalny
(lokalny) to wyrób lub usługa, z którą utożsamiają się mieszkańcy regionu,
produkowana w sposób niemasowy i przyjazny dla środowiska z surowców lokalnie
dostępnych. Produkt lokalny staje się wizytówką regionu poprzez wykorzystanie
jego specyficznego i niepowtarzalnego charakteru oraz angażowanie mieszkańców w
rozwój przedsiębiorczości lokalnej. Produkt regionalny jest czymś, co
mieszkańcy danego terenu uważają za tradycyjne i pospolite, a osoby z zewnątrz za
specyficzne i niepowtarzalne. Są to np. potrawy przyrządzane na danym terenie w
każdym domu, a poza nim zupełnie nieznane lub zapomniane (http://www.produktlokalny.pl/pl/czym-jest-produkt-lokalny).
Produkt
tradycyjny – produkt spożywczy chroniony prawem polskim lub prawem Unii
Europejskiej, wytwarzany z tradycyjnych surowców, posiadający tradycyjny skład
lub sposób produkcji. W Polsce produkty tradycyjne znajdują się na Liście
Produktów Tradycyjnych tworzonej przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
(ponad 1100 produktów). Za tradycyjne uważa się metody produkcji wykorzystywane
od co najmniej 25 lat. Lista Produktów Tradycyjnych ma na celu
rozpowszechnianie informacji o produktach wytwarzanych tradycyjnymi,
historycznie ugruntowanymi metodami.
Unia Europejska obejmuje takie produkty ochroną jako
produkty o Chronionej Nazwie Pochodzenia, Chronionym Oznaczeniu Geograficznym
lub jako Gwarantowana Tradycyjna Specjalność.
Chroniona Nazwa Pochodzenia (ChNP) i Chronione Oznaczenie
Geograficzne (ChOG) nawiązują do nazwy regionu, konkretnego miejsca lub w
wyjątkowym przypadku – kraju. W przypadku ChNP jakość produktu lub jego cechy
charakterystyczne powinny być związane ze szczególnym otoczeniem geograficznym
i właściwymi dla niego czynnikami naturalnymi i ludzkimi. Cały proces
technologiczny (produkcja, przetwarzanie i przygotowywanie) musi odbywać się na
określonym obszarze geograficznym. W przypadku ChOG wystarczy, że tylko jeden z etapów
produkcji (produkcja, przetwarzanie lub przygotowywanie) przeprowadzany jest na
określonym obszarze geograficznym. Gwarantowana Tradycyjna Specjalność (GTS)
oznacza produkt rolny lub środek spożywczy uznany przez Wspólnotę ze względu na
jego specyficzny charakter. „Specyficzny charakter” oznacza cechę lub zespół
cech, które w sposób wyraźny odróżniają produkt rolny lub środek spożywczy od
podobnych im produktów lub środków spożywczych należących do tej samej
kategorii (http://www.ijhar-s.gov.pl/produkty-regionalne-i-tradycyjne.90.html).
Lista produktów tradycyjnych w Polsce:
Lista produktów
zarejestrowanych jako Chronione Nazwy Pochodzenia, Chronione Oznaczenia
Geograficzne oraz Gwarantowane Tradycyjne Specjalności:
Logo Chronionej
Nazwy Pochodzenia (ChNP), Chronionego Oznaczenia Geograficznego (ChOG) oraz
Gwarantowanej Tradycyjnej Specjalności (GTS):
Studium przypadku
„Wniosek o rejestrację
GTS –Olej Rydzowy (fragmenty)
Do produkcji
oleju rydzowego wykorzystywana jest roślina o nazwie lnianka siewna, ludowo
określana w Polsce jako „rydz”, „rydzyk”, „ryżyk” lub też znacznie rzadziej „lennica”. (…) Olej rydzowy to z wyglądu
klarowny, przejrzysty, oleisty płyn z niewielką ilością osadu na dnie. Ma
rdzawy kolor. (…)
Właściwości tłoczenia: żeby uzyskać olej o pożądanych parametrach
chemiczno-fizycznych jego tłoczenie musi odbywać się wyłącznie na prasach,
które nie podnoszą temperatury zgniecionych nasion powyżej temperatury
granicznej, tj. 3,8°C. (…) Tradycyjna metoda
wytwarzania oleju z nasion lnianki sięga bardzo odległych czasów. Na podstawie
odkryć archeologicznych stwierdzono, że proces tłoczenia znany był mieszkańcom
dawnego Biskupina. (…) Do
dziś powtarzane jest ludowe porzekadło „lepszy rydz niż nic” (odnoszące się do
lnianki). (…) Olej rydzowy
jest bardzo specyficzny, głównie ze względu na posiadane właściwości odżywcze
oraz swój bogaty skład chemiczny”
5. „Zdrowe” destynacje – agroturystyka,
uzdrowiska, SPA & Wellness
Uzdrowiska, obiekty SPA & Wellness oraz produkty
turystyki na obszarach wiejskich są elementem atrakcyjności turystycznej Polski.
Uzdrowiska w
Polsce
Uzdrowiskiem w rozumieniu Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o
lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz
o gminach uzdrowiskowych jest obszar, na terenie którego prowadzone jest
lecznictwo uzdrowiskowe, wydzielony w celu wykorzystania i ochrony znajdujących
się na jego obszarze naturalnych surowców leczniczych, do których należą np. wody mineralne, torfy. Aby uzyskać status uzdrowiska, należy posiadać między innymi:
klimat lokalny o walorach leczniczych, unikalne, naturalne złoża surowców
uzdrowiskowych, zakłady opieki zdrowotnej udzielające świadczeń z zakresu
lecznictwa uzdrowiskowego przez wysoko wykwalifikowane kadry medyczne,
odpowiedni obszar pozwalający na wyodrębnienie stref ochrony uzdrowiskowej,
pełną infrastrukturę techniczną.
Uzdrowiska górskie:
Jedlina-Zdrój (woj.
dolnośląskie), Krynica-Zdrój
(woj. małopolskie), Lądek-Zdrój
(woj. Dolnośląskie), Rabka-Zdrój
(woj. małopolskie), Szczawnica (woj. małopolskie), Świeradów-Zdrój (woj. dolnośląskie), Wysowa-Zdrój (woj. małopolskie,
Żegiestów-Zdrój (woj.
małopolskie).
Uzdrowiska podgórskie: Cieplice Śląskie-Zdrój
(woj. dolnośląskie), Czerniawa-Zdrój
(woj. dolnośląskie), Długopole-Zdrój (woj. dolnośląskie), Duszniki-Zdrój (woj. dolnośląskie), Iwonicz-Zdrój (woj. podkarpackie), Kudowa-Zdrój (woj. dolnośląskie), Muszyna-Zdrój
(woj. małopolskie), Piwniczna-Zdrój
(woj. małopolskie), Polanica-Zdrój
(woj. dolnośląskie), Polańczyk (woj. podkarpackie), Rymanów-Zdrój (woj. podkarpackie), Szczawno-Zdrój (woj. dolnośląskie), Ustroń (woj.
śląskie), Wapienne (woj. małopolskie).
Uzdrowiska nizinne: Augustów (woj. podlaskie), Busko-Zdrój (woj. świętokrzyskie),
Ciechocinek (woj. kujawsko-pomorskie), Goczałkowice-Zdrój (woj. śląskie),
Gołdap (woj. warmińsko-mazurskie), Horyniec-Zdrój (woj. podkarpackie),
Inowrocław (woj. kujawsko-pomorskie), Konstancin-Jeziorna (woj. mazowieckie),
Krasnobród (woj. lubelskie), Nałęczów (woj. lubelskie), Połczyn-Zdrój (woj.
zachodniopomorskie), Przerzeczyn-Zdrój (woj. dolnośląskie), Solec-Zdrój (woj.
świętokrzyskie), Supraśl (woj. podlaskie), Swoszowice (woj. małopolskie),
Uniejów (woj. łódzkie), Wieniec-Zdrój (woj. kujawsko-pomorskie).
Uzdrowiska
nadmorskie: Dąbki (woj. zachodniopomorskie), Kamień Pomorski (woj.
zachodniopomorskie), Kołobrzeg (woj. zachodniopomorskie), Sopot (woj.
pomorskie), Świnoujście (woj. zachodniopomorskie), Ustka (woj. pomorskie).
Przykładowe markowe
produkty turystyki na obszarach wiejskich: Małopolska Wieś Pachnąca
Ziołami, Miodobranie Kurpiowskie, Opowieści z Narwi, Szlak Garncarski, Ogromnie
ekstremalne wakacje w Bieszczadach, Wśród Żubrów, Szlak Tatarski, Podlaski
Szlak Bociani, Złota Kraina Pstrąga, Beskidzka 5, Kraina Legend
Świętokrzyskich, Gospodarstwo Agroturystyczne Korzyna, Kraina Kanału
Elbląskiego, Karczma Warmińska w Gietrzwałdzie, Jaszkowo Centrum Hipiki,
Suwalszczyzna „Kraina jak Baśń”.
Obiekty SPA &
Wellness w Polsce
SPA (łac.
sanitas per aquam) oznacza zdrowie
przez wodę. SPA to sposób na osiągnięcie harmonii ducha i ciała dzięki zabiegom
opartym na wodzie. Wellness to
filozofia mówiąca o tym, że do pełnej harmonii potrzebna jest równowaga pomiędzy
ciałem a duchem. Zabiegi wellness oddziałują na wszystkie zmysły – dotyku,
węchu, wzroku i słuchu. Ośrodki SPA & Wellness można podzielić na: kluby
SPA, Day SPA, Destination SPA (ośrodki zachęcające do przestawienia się na
zdrowy tryb życia, oferujące tygodniowe programy), Medical SPA (zabiegi
estetyczne, kosmetyczne w oparciu o medycynę konwencjonalną i terapie
alternatywne), SPA uzdrowiskowe, resorty lub hotele SPA (ośrodki w obiektach
noclegowych oferujące kompleksowe programy).
Obiekty SPA & Wellness koncentrują się w Polsce głównie
w czterech regionach turystycznych (Wybrzeże, Pojezierze Mazurskie, Sudety i
Karpaty) oraz w dużych miastach,
np. w Warszawie, Poznaniu lub w ich pobliżu.
6. Imprezy okolicznościowe, festiwale
Imprezy okolicznościowe, festiwale są elementem
atrakcyjności turystycznej Polski.
Festiwale
folklorystyczne wpisane do kalendarza Międzynarodowej Rady Stowarzyszeń
Folklorystycznych, Festiwali i Sztuki Ludowej: Międzynarodowe Spotkania Folklorystyczne im. Ignacego
Wachowiaka w Lublinie, Międzynarodowy Festiwal Dziecięcych Zespołów Regionalnych
„Święto Dzieci Gór” w Nowym Sączu, Międzynarodowy Festiwal Folklorystyczny
„Eurofolk” w Zamościu, Międzynarodowe Olsztyńskie Dni Folkloru „Warmia” w
Olsztynie, Międzynarodowy Festiwal „Kaszubskie Spotkania z Folklorem Świata” w
Brusach, Tydzień Kultury Beskidzkiej w Bielsku-Białej, Międzynarodowy Festiwal
Folkloru w Strzegomiu, Interfolk w Kołobrzegu, Światowy Przegląd Folklorystyczny
„Integracje” w Poznaniu, Międzynarodowy Festiwal Folklorystyczny „Vistula” w
Płocku, Studencki Festiwal Folkloru w Katowicach, Międzynarodowy Festiwal
Folkloru w Zielonej Górze, Międzynarodowy Festiwal Folklorystyczny w Tomaszowie
Lubelskim, Festiwal Folkloru Górali Polskich w Żywcu.
Wybrane festiwale
muzyczne w Polsce: Solidarity of Arts w Gdańsku, Sacrum Profanum w Krakowie,
Skrzyżowanie Kultur w Warszawie, Festiwal Muzyki Filmowej w Krakowie, Nowa
Muzyka w Katowicach, Chopin i Jego Europa w Warszawie, Electrocity w Lubiążu,
Coke Live Music w Krakowie, Ostróda Reggae Festival, Off Festival w Katowicach,
Polish Hip-Hop Festival w Płocku, Przystanek Woodstock w Kostrzyniu, Reggae nad
Wartą w Gorzowie Wielkopolskim, Jarocin Festiwal, Nowe Horyzonty we Wrocławiu,
Open’er Festival w Gdyni, Festiwal Kultury Żydowskiej w Krakowie, Life Festival
w Oświęcimiu, Malta Festival w Poznaniu, Ogólnopolski Festiwal Kolęd i
Pastorałek w Będzinie, Piknik nad Odrą w Szczecinie, Festiwal Muzyki Cerkiewnej
w Hajnówce, Orange Warsaw Festival, Piknik Country w Mrągowie.
Wybrane
festiwale teatralne w Polsce: Mazowiecki Festiwal Teatrów Obrzędowych im.
Wojciecha Siemiona, Festiwal Teatrów Wędrujących w Jeleniej Górze, Festiwal Teatrów
Wiejskich w Warszawie, Festiwal „Wioska Teatralna” w Węgajtach, Międzynarodowe
Plenerowe Spotkania ze Sztuką w Żarach, Międzynarodowy Festiwal Teatralny
Demoludy w Olsztynie, Międzynarodowy Festiwal Teatralny Kontakt w Toruniu, Festiwal
Inny Wymiar – Sąsiedzi w Białymstoku, Zamojskie Lato Teatralne.
Wybrane imprezy
okolicznościowe: Zlot Wiedźm i Czarownic na Zamku Lipowieckim,
Ogólnopolskie Dożynki Ogrodnicze Święto Kwiatów, Owoców i Warzyw w
Skierniewicach, Żywieckie Gody, Konkurs Palm Wielkanocnych w Lipnicy Murowanej,
Misteria Paschalia, Wielkanoc na Śląsku, Parada Parowozów w Wolsztynie, Dni Augustowa,
Dni Kultury Tatarskiej w Suchowoli, Ogólnopolski Plener Wikliniarski w Nowym
Tomyślu, Festiwal Kultury Słowiańskiej i Cysterskiej w Lądzie nad Wartą, Święto
Kultury Białoruskiej, Dni Kultury Kurpiowskiej w Łomży, Dni Truskawki w
Korycinie, Redyk Karpacki, Inscenizacja Bitwy pod Grunwaldem, Oblężenie
Malborka, Jarmark św. Dominika w Gdańsku, Festiwal Drewna w Wygiełzowie,
Niedziela na Świętego Rocha w Nowogrodzie, Bolesławieckie Święto Ceramiki, Dni
Borów Tucholskich, Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego, Dni Zielonej Góry –
Winobranie, Lwóweckie Lato Agatowe, Dymarki Świętokrzyskie.
Wybrane festiwale
kulinarne: Warsztaty Dzikiego Gotowania w Pietruszej Woli, Festiwal Kuchni
Zbójnickiej w Wiśle, Festiwal Spowalniania Czasu w Krakowie, Targi Produktów
Regionalnych Zakopane, Festiwal Dobrego Smaku w Poznaniu, Festiwal Pierogów w
Krakowie, Festiwal Smaku w Grucznie.
Bibliografia
Literatura obowiązkowa
Kruczek Z., Obsługa ruchu
turystycznego, Wydawnictwo Proksenia, Kraków 2011.
Kruczek Z., Polska.
Geografia atrakcji turystycznych, Wydawnictwo Proksenia, Kraków 2011.
Leszka G., Podstawy turystyki, WSiP, Warszawa 2013.
Lijewski T., Mikułowski B., Wyrzykowski J., Geografia turystyki Polski, PWE, Warszawa 2008.
Meyer B., Obsługa ruchu turystycznego, PWN,
Warszawa 2006.
Mikuta B., Żelazna
K., Organizacja ruchu turystycznego na
wsi, Format – AB, Warszawa 2004.
Steblik-Wlaźlak B.,
Rzepka L., Geografia turystyczna.
Podręcznik, cz. 1 i 2,
Wydawnictwo REA, Warszawa 2010.
Literatura dodatkowa
Bąk J., Ressel E., Polska. 1000 miejsc, które musisz zobaczyć, Wydawnictwo Dragon, Bielsko-Biała 2011.
Jędrysiak T., Wiejska
turystyka kulturowa, PWE, Warszawa 2010.
Odoj G., Peć A., Dziedzictwo
kulturowe – edukacja regionalna, Wydawnictwo Alex, Dzierżoniów 2000.
Sikora J., Agroturystyka.
Przedsiębiorczość na obszarach wiejskich, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa,
2012.
Sikora J., Organizacja ruchu
turystycznego na wsi, WSIP, Warszawa 1999.
Czasopisma turystyczne
·
„National
Geographic”.
·
„Podróże”.
·
„Poznaj
Swój Kraj”.
·
„Poznaj
Świat”.
·
„Rynek
Turystyczny”.
·
„Voyage”.
Netografia
http://www.katalog.pttk.pl
